Trị nấm da đầu hiệu quả: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và phòng bệnh

Nấm tóc là tình trạng viêm, gây tổn thương tóc, nang tóc da đầu và vùng da xung quanh do nấm. Bệnh gặp chủ yếu ở trẻ nhỏ mà hiếm gặp hơn ở người lớn. Bệnh hay gặp ở nông thôn hơn thành thị. Bệnh có tính chất lây truyền.

1. Nguyên nhân gây nấm da đầu (nấm tóc)

Nấm da đầu chủ yếu do nhóm nấm Dermatophyte gây ra, đây cũng là tác nhân thường gặp ở người bị nấm da, nấm da tay, nấm da mặt và bệnh lang ben (lang ben). Hai chủng nấm thường gặp nhất là Microsporum và Trichophyton.

Tại Anh và Bắc Mỹ, nguyên nhân phổ biến nhất là Trichophyton tonsurans, chiếm khoảng 90% các trường hợp bị nấm da đầu. Trong khi đó, các nghiên cứu tại Việt Nam cho thấy Microsporum canis lại là tác nhân hay gặp hơn, đặc biệt ở trẻ em và người tiếp xúc với động vật.

Ngoài ra, nấm tóc Piedra cũng là một dạng nấm da đầu:

• Piedra trắng do Trichophyton beigelii gây ra

• Piedra đen do Piedraia hortae gây ra

Dạng nấm này không chỉ gây tổn thương tóc mà trong những trường hợp hiếm có thể lan rộng, gây bị nấm da toàn thân hoặc nhiễm nấm cơ quan nội tạng.

 

---

2. Triệu chứng của nấm da đầu

2.1. Biểu hiện lâm sàng

Nấm tóc Piedra có hai thể chính:

• Piedra đen: xuất hiện các nốt màu nâu hoặc đen bám dọc theo thân tóc. Nấm xâm nhập từ lớp biểu bì của sợi tóc, làm tóc yếu và dễ gãy. Khi nốt lớn, chúng có thể bao quanh toàn bộ thân tóc.

• Piedra trắng: tổn thương bắt đầu dưới biểu bì tóc, tạo các nốt mềm, màu trắng hoặc vàng nhạt, đôi khi có màu đỏ, xanh hoặc nâu sáng. Tóc trở nên giòn, dễ gãy, thường gặp ở người bị nấm da đầu nhẹ nhưng kéo dài.

Ở nấm da đầu thông thường, người bệnh có thể thấy:

• Ngứa da đầu, bong vảy

• Rụng tóc từng mảng

• Có thể kèm theo tổn thương nấm da mặt, nấm da tay hoặc lang ben ở thân mình

---

2.2. Cận lâm sàng

• Soi tươi: bệnh phẩm là tóc và vảy da, soi với KOH 10–20%. Có thể kết hợp mực xanh, cam acridin hoặc calcofluor để tăng khả năng phát hiện sợi nấm. Hình ảnh điển hình là sợi nấm phân nhánh, chia đốt.

• Nuôi cấy nấm: môi trường Sabouraud.

  • Dương tính sau 7–14 ngày

  • Âm tính được kết luận sau 21 ngày

Các xét nghiệm này giúp phân biệt nấm da đầu với các bệnh lý da đầu khác và định hướng trị nấm da đầu hiệu quả.

---

3. Điều trị nấm da đầu

3.1. Nguyên tắc điều trị

• Cắt tóc ngắn, hạn chế lây lan

• Gội đầu bằng dung dịch sát khuẩn, chống nấm

• Điều trị thuốc chống nấm theo chỉ định, theo dõi chặt chẽ

• Xử lý đồng thời các ổ bị nấm da, nấm da tay, nấm da mặt hoặc lang ben nếu có

• Không tự ý kéo dài điều trị khi trị nấm da đầu tại nhà

---

3.2. Điều trị cụ thể

Nấm tóc Piedra

• Nhổ bỏ các sợi tóc có nốt tổn thương

• Gội đầu bằng dầu gội chứa Ketoconazole 2% hoặc lưu huỳnh

• Có thể phối hợp Terbinafin đường uống

Nấm da đầu ở người lớn

• Fluconazol 6 mg/kg/ngày x 3–6 tuần

• Griseofulvin 20 mg/kg/ngày x 6–8 tuần

• Itraconazol 5 mg/kg/ngày x 4–8 tuần

• Terbinafin 250 mg/ngày x 2–4 tuần

Nấm da đầu ở trẻ em

• Fluconazol 6 mg/kg/ngày x 6 tuần

• Griseofulvin 20–25 mg/kg/ngày x 6–8 tuần

• Itraconazol 3–5 mg/kg/ngày x 6 tuần

• Terbinafin theo cân nặng x 2–6 tuần

???? Với trường hợp nấm da đầu nhẹ, có thể phối hợp dầu gội chống nấm và theo dõi sát, tránh tự ý trị nấm da đầu tại nhà không đúng cách.

---

4. Phòng bệnh nấm da đầu

• Gội đầu và vệ sinh tóc da đầu thường xuyên

• Tránh gội đầu ban đêm, giữ tóc khô

• Không dùng chung lược, mũ

• Hạn chế trẻ em chơi với súc vật nghi nhiễm nấm

• Điều trị sớm các tổn thương bị nấm da, lang ben để tránh lây lan lên da đầu

---

Nghiên cứu thêm:

Nguyên nhân gây bệnh nấm tóc

- Nấm dermatophyte là nguyên nhân chủ yếu gây nấm tóc. Trong đó, nấm hay gặp là Microsporum và Trichophyton. Ở Anh và Bắc Mỹ, nguyên nhân hay gặp nhất là do nấm Trichophyton tonsurans (chiếm 90%). Tuy nhiên, nghiên cứu ở Việt Nam cho thấy nấm M. canis hay gặp hơn.

- Nấm tóc Piedra trắng do nấm Trichophyton beigelii gây nên. Nấm tóc Piedra đen do nấm Piedraia hortae gây nên.Ngoài biểu hiện ở tóc, nấm tóc Piedra cũng có thể gây nhiễm nấm huyết và các cơ quan nội tạng.

2. Triệu chứng của bệnh nấm tóc

   2.1.Biểu hiện lâm sàng

Nấm tóc Piedra: có hai dạng chính là Piedra đen và Piedra trắng:

    - Người bệnh Piedra đen thường biểu hiện triệu chứng nốt màu nâu hoặc đen dọc theo thân tóc. Nhiễm nấm thường bắt đầu dưới lớp biểu bì của sợi tóc và lan rộng ra ngoài. Tóc vỡ có thể xảy ra do vỡ nốt tại thân tóc. Khi các nốt lớn, chúng có thể bọc thân tóc.

     - Trong nấm tóc Piedra trắng, nhiễm nấm cũng bắt đầu bên dưới lớp biểu bì và phát triển thông qua thân tóc gây suy yếu và gãy tóc. Các nốt mềm, ít dính, màu trắng nhưng cũng có thể là màu đỏ, xanh lá cây hoặc màu nâu sáng. 

2.2 Cận lâm sàng

   - Soi tươi: bệnh phẩm và vảy da, tóc. Soi trực tiếp với KOH 10-20%, có thể sử dụng với mực xanh. Kết hợp nhuộm với màu cam acridin, màu trắng calcofluor và blankophor và sử dụng kính hiển vi huỳnh quang phát hiện polysaccarid của thành tế bào nấm. Trên tiêu bản soi trực tiếp thấy hình ảnh sợi nấm chia đốt và phân nhánh.

   - Nuôi cấy: môi trường cơ bản là Sabouraud. Thời gian nuôi cấy để kết luận dương tính là 7-14 ngày và để kết luận âm tính là 21 ngày.

3. Điều trị

  3.1 Nguyên tắc điều trị

• Cắt tóc ngắn.
• Gội đầu bằng các dung dịch sát khuẩn và chống nấm.
• Sử dụng các thuốc chống nấm thận trọng và theo dõi kỹ.
• Điều trị các nhiễm khuẩn kèm theo.

  3.2  Điều trị cụ thể

• Nấm tóc Piedra: nhổ tóc có tổn thương nốt cùng với gội đầu bằng dầu gội có lưu huỳnh, Ketoconazol 2%. Terbinafin uống có hiệu quả.
• Nấm da đầu:

Người lớn dùng một trong các thuốc sau:

• Fluconazol 6mg/kg/ngày x 3-6 tuần
• Griseofulvin 20mg/kg/ngày x 6-8 tuần
• Itraconazol 5mg/kg/ngày x 4-8 tuần
• Terbinafin 250mg/ngày x 2-4 tuần

Trẻ em: dùng một trong các thuốc sau:

• Fluconazol 6mg/kg/ngày x 6 tuần
• Griseofulvin 20-25 mg/kg/ngày x 6-8 tuần
• Itraconazol 3-5 mg/kg/ngày x 6 tuần
• Terbinafin 62.5 mg/bgatf (<20kg), 125 mg/ngày (20-40 kg) hoặc 250 mg/ngày (>40kg) x 2-6 tuần.

4. Phòng bệnh

• Vệ sinh tóc thường xuyên.
• Hạn chế gội đầu vào ban đêm.
• Giữ khô tóc.
• Hạn chế trẻ nhỏ chơi với súc vật.